آثار خطی تبریزی‌ها در پاکستان

با حضور ایران‌شناس و نسخه نویس نامدار پاکستانی، نشست بررسی آثار خطی تبریزی‌ها در پاکستان برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی دانشگاه تبریز، دکتر عارف نوشاهی در این نشست اظهار کرد: قبل از استقلال پاکستان، دانشگاه پنجاب، کتابخانه‌ی عمومی پنجاب و کتابخانه‌ی پیشاور تنها مراکز نسخ خطی بودند اما بعد از استقلال پاکستان میلیون‌ها مسلمان از هندوستان به پاکستان آمدند که یک هجرت تاریخی بود و این هجرت باعث شد نسخه‌های خطی ارزشمندی توسط این افراد به پاکستان منتقل شود که در نتیجه دولت پاکستان تصمیم گرفت کتابخانه‌ی نسخ خطی را در این کشور ایجاد کند.

وی ادامه داد: براساس توافقنامه‌‌ای بین ایران و پاکستان در سال ۱۹۷۱ میلادی یک مرکز فرهنگی در اسلام آباد تأسیس شد که هدف از ایجاد این مرکز فرهنگی جمع‌آوری نسخ خطی از سراسر پاکستان بود که گنج بخش نام‌گذاری شد و تاکنون ۲۲ هزار نسخه‌ی خطی عربی و فارسی در این مرکز جمع شده است.

این ایران‌شناس افزود: استاد منزوی یکی از اساتید برجسته در فهرست نویسی نسخ خطی از سال ۱۳۵۶ به مدت ۱۴ سال در پاکستان زندگی کرد که من نیز افتخار شاگردی او را داشتم و حدود ۸ هزار نسخه‌ی خطی  را رعد از بازگشت او به ایران جمع‌آوری کردم.

وی همچنین خاطرنشان کرد: تعداد ۲۵ هزار نسخه‌ی آثار فارسی چاپ سنگی در شبه قاره هند را نیز در شش جلد جمع‌آوری و فهرست بندی کردم که از مجموع این آثار می‌توان به نفوذ زبان فارسی در شبه قاره پی برد.

دکتر نوشاهی در بخش دیگری از سخنان خود در خصوص آثار مولفان تبریزی‌ها در پاکستان نیز گفت: از جمله مولفان تبریزی می‌توان به ابوعبدالله حمزه‌ تبریزی شرح حرز الامانی، محسن تاثیر تبریزی دیوان، محمد تقی بن خواجه محمد تقی تبریزی خواص الحیوان، خرمی تبریزی روضة العشاق، رشید عباسی تبریزی دیباچه میعاد نقراض، شمس الدین حسین تبریزی رشک الالفاظ، شیرین مغربی تبریزی جام جهان نما و دیوان مغربی، عثمان تبریزی بن حاجی ولهه، میر محمدباقر واعظ معارف الیقین، حصار تبریزی مهر مشتری، قوسی تبریزی دیوان، مصطفی قادری تبریزی ترفه الابرار، محمد حسین تبریزی دیوان، مقصود علی تبریزی تاریخ الحکما، نظام الدین علی نظمی تبریزی ساقی نامه، وحید تبریزی مفتاح الوقایع، همام تبریزی دیوان و... اشاره کرد.

وی با اشاره به حذف زبان فارسی توسط انگلیسی‌ها  در پاکستان خاطرنشان کرد: انگلیسی‌ها در ابتدا پی بردند که بدون توجه به زبان فارسی نمی‌توانند در شبه قاره حکومت کنند چراکه می‌دانستند زبان فارسی یک فضیلت است اما بالاخره در سال ۱۸۳۶ زبان فارسی را از رسمیت انداخته و انگلیسی و اردو را به‌عنوان زبان رسمی شبه قاره تعیین کردند.

این نسخه نویس نامدار افزود: خط نستعلیق برای کتب فارسی و خط نسخ برای کتب عربی استفاده شده است و بیشترین تعداد نسخ خطی در شبه قاره متعلق به حافظ، مثنوی و گلستان سعوی است و بسیاری از ناشران پاکستانی هنوز هم این کتب ارزشمند را به اردو ترجمه می‌کنند.

عارف نوشاهی یادآور شد: با وجود اینکه بیشترین تعداد دانشجوی رشته‌ی ادبیات فارسی در کل دنیا در دانشگاه پنجاب تحصیل می‌کنند اما درحال حاضر تحقیقات آنچنانی انجام نمی‌شود و صرفا به آموزش زبان فارسی محدود شده است.

بازدید از کتابخانه مرکزی تبریز، مقبره الشعرا و نیز نشست با تولیت شمس تبریزی در شهر خوی از برنامه های دیگر دکتر نوشاهی بود.

 این نشست با همکاری گروه ادبیات فارسی و مدیریت همکاری های علمی و بین المللی دانشگاه برگزار شد.