تازه های انتشارات: رویکردهای تاریخی به مساله انحطاط و عقب ماندگی ایران(دکتر ناصر صدقی)

عنوان: رویکردهای تاریخی به مساله انحطاط و عقب ماندگی ایران

تالیف: ناصر صدقی دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تبریز

انتشارات: انتشارات دانشگاه تبریز

تاریخ چاپ: 1398

«در طول دو سده اخیر، چهار جریان فکری در ارتباط با بازخوانی، توضیح و تبیین مسأله انحطاط و عقب‌ماندگی ایران، در پرتو تاریخ‌نگری جدید، شکل گرفته است. این نحله ها بر اساس آراء و اندیشه‌های نمایندگان شاخص هر یک، تحت عنوان جریان‌های ناسیونالیستی، مذهبی، سوسیالیستی و لیبرالیستی طبقه بندی شده است.

در فصل اول به عنوان مبنای نظری-تاریخی، در ارتباط با مفاهیم انحطاط و عقب‌ماندگی، ویژگی‌های تاریخ‌نگری قدیم ایرانی و نسبت و تفاوت‌های آن با تاریخ‌نگری جدید، بحث شده است. پرداختن به تفاوت‌های مفهوم انحطاط و زوال تاریخی در تاریخ‌نگری قدیم و جدید و تأکید بر تاریخ‌مندی و تکثّر فهم مسأله انحطاط و عقب‌ماندگی تاریخی، از دیگر مباحث این فصل است.

در فصل دوم مسأله انحطاط ایران از خلال تاریخ‌نگری ناسیونالیستی بررسی شده است. مباحث این فصل بر اساس تاریخ‌نگری میرزا آقاخان کرمانی، پاره‌ای مقالات مطبوعات عصر مشروطه و صدر پهلوی و تاریخ‌نگری احمد کسروی مطرح شده است.

در فصل سوم مسأله انحطاط ایران از منظر تاریخ‌نگری دینی بررسی شده است. در این رویکرد، تجربیات تاریخی قرون نخستین و میانه اسلامی، مبنا و محملی تاریخی برای توضیح چیستی و چرایی ترقی و انحطاط ایران در گستره تمدنی جهان اسلام قرار گرفته است. موضوعات این فصل بر اساس تاریخ‌نگری سید جمال‌الدین اسدآبادی، جلال آل‌احمد و علی شریعتی مطرح شده است.

فصول چهارم و پنجم شامل مباحث مربوط به تبیین مسأله عقب‌ماندگی تاریخی ایران، بر اساس مدل‌ها و نظریه‌هایی چون «نظام فئودالی»، «شیوه تولید آسیایی» و «استبداد شرقی» است. بررسی مسأله موانع تاریخی فراروی تکامل جامعه ایرانی بر اساس تاریخ‌نگری مورخان مارکسیست، چون دیاکونوف، پطروشفسکی، نعمانی، طبری، فشاهی و رئیس دانا، مباحث فصل چهارم را شکل می‌دهد. بررسی مسأله عقب‌ماندگی تاریخی ایران بر اساس رویکرد لیبرالیستی مبتنی بر نظریه شیوه تولید آسیایی و استبداد شرقی، آخرین بخش از مباحث مطرح در پژوهش حاضر است. مباحث این فصل بر اساس دیدگاه‌ها و تاریخ‌نگری محمدعلی همایون کاتوزیان، احمد اشرف و کاظم علمداری مطرح شده است».